حداقل ضوابط فني و بهداشتي انبارهاي مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي

اداره کل نظارت بر مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي دستورالعمل شماره Fdop10611v1 را به شرح زير اعلام نموده است:


1- مقدمه: انبار به مکاني گفته مي‌شود که يک يا چند نوع کالا در شرايط مناسب و براي مدت زمان مشخصي درآن نگهداري مي‌شود. انبارها بايد داراي يک سري نکات عمومي و مشترک و يک سري نکات اختصاصي براي نگهداري مواد غذايي، آرايشي و بهداشتي باشند و فراهم نمودن شرايط مناسب بهداشتي براي آنها با توجه به وضعيت آب و هوايي و اقليمي هر منطقه، شرايط و موقعيت مکاني انبار، نوع اقلام و نوع انبار ضروري است.


2- هدف: هدف از تدوين اين ضابط ساماندهي و رتبه‌بندي و ارزيابي انبارهاي مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي به منظور نگهداري کالا در شرايط مناسب مي‌باشد.


3 – دامنه کاربرد: اين ضابطه براي تمامي انبارهاي عمومي و اختصاصي جهت نگهداري مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي کاربرد دارد.


4- شرايط خوب انبار (Good Storage practice): شرايط و ويژگيهاي انبار بايد مطابق با معيارهاي ملي و مصوب و ضوابط جاري اداره‌کل نظارت بر مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي باشد و موارد ذيل نيز رعايت گردد. - انبارهاي نگهداري مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي بر حسب تنوع مواد و شرايط نگهداري آنها بايد مجهز به چند قسمت مجزا با شرايط متفاوت جهت نگهداري مواد اوليه ومواد افزودني و محصول نهايي باشد و به گونه‌اي باشد كه آسيبهاي فيزيكي، شيميايي و بهداشتي به اين مواد وارد نشود. در بسياري از انبارها محصولات مرجوعي را نيز درون انبار مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي قرار مي‌دهند ولي بايستي هيچگونه تداخلي بين كالاي مرجوعي و محصول نهايي و يا مواد اوليه به وجود نيايد ولي درشرايطي كه خطر تداخل زياد باشد بايد انبار مرجوعي به صورت مجزا وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که بايستي اقلام چيده شده در انبار همگن، سازگار و از يک نوع باشد تا شرايط نگهداري از آنها قابل اجرا بوده و از اثرات احتمالي بر يکديگر مصون باشند. همچنين خطرسقوط و بروز سوانح به حداقل ممكن برسد و رفت وآمد افراد و ترابري كالا در انبار به آساني صورت پذيرد. - انبارها بايد با توجه به نوع محصول يا ماده اوليه درجه حرارت و رطوبت مناسب داشته باشد و از تابش مستقيم آفتاب به دور باشد.


1-4 - سطح زيربناي انبارها سطح انبار بستگي به حجم ورود و حداكثر زمان نگهداري كالا در انباردارد كه آن نيز بستگي به اختلاف زمان ورود و خروج از انبار و نيز تنوع محصولات و ميزان ورود كالا در روز دارد. ميزان سطح زير بناي انبار از فرمول ذيل به دست مي‌آيد: تعداد روزهاي انبارداري × تعداد × حجم هر ماده = زير بناي انبار ارتفاع مفيد چيدمان + فضايي جهت عبور ومرور افراد و و سايل نقليه + فضايي جهت پالتهاي خالي


4 - 2- محوطه انبار: - محوطه بيروني انبار بايد داراي حصاركشي با ارتفاع مناسب باشد، به گونه اي كه مانع از ورود حيوانات موذي به محوطه انبار شده و حتي‌المقدور مانع از اثرات سوء شرايط جوي نامساعد گردد. - محوطه بيروني انبار بايد به گونه‌اي با آسفالت يا پوشش مناسب ديگري مفروش گردد كه از ورود گرد و خاك و آلودگي به داخل انبار جلوگيري نمايد و امکان عبور و مرور وسايل سنگين وجود داشته باشد و شيب کليه قسمتها به نحوي باشد که هيچ گونه تجمع آبي ايجاد نگردد. - محوطه اطراف انبار بايد عاري از مواد زائد، زباله، علفهاي هرز و مواد غير مفيد ديگر باشد تا مانع از انباشتگي حشرات و ساير حيوانات شود. - شيب محوطه بايد به گونه‌اي باشد که آبهاي اطراف و ريزشهاي جوي به داخل انبار راه نداشته باشد. – زباله‌دان به تعداد، حجم و اندازه کافي، درپوش دار، زنگ نزن و قابل شستشو براي داخل انبار و محوطه اطراف انبار در دسترس باشد. جمع آوري زباله ها از زباله دانها روزانه و به موقع انجام شود.


4- 3 -شرايط ساختمان ساختمان انبار بايد به گونه اي بنا شده باشد كه: - در مقابل ورود و لانه گزيني حشرات و پرندگان به طور موثري حفاظت شود. - در برابر برف وباران شديد استحكام كافي داشته و ناودانها و راه آبهاي كافي وجود داشته باشد. - خشک، خنک، منظم، عاري از حشرات و جوندگان، بدون گرد و خاک، آلودگي و مواد خارجي باشد.


4 – 1 – 3درب هاي انبار - كليه درها بايد قابل شستشو و تميز باشند. - درها بخوبي چفت شده (Sealed) و براي جلوگيري از ورود حشرات و جوندگان به خوبي بسته شوند. ( ناحيه زيرين درها هم سطح با كف باشد. ) - بهتر است درب هاي مجزايي جهت تردد کارکنان و ترابري کالاوجود داشته باشد.


4– 3 – 2 -ديوارها - بايد صاف، بدون ترك، بدون خلل و فرج، قابل شستشو و تميز باشند. - ديوارها بگونه‌اي ساخته شده باشد كه از لانه گزيني جوندگان ممانعت نمايند و جهت جلوگيري از لانه گزيني جوندگان بايد از ساختن ديوارهاي دو جداره اجتناب كرد.


4 – 3 – 3- كف - كف انبار بايد كاملاً مقاوم و نفوذ ناپذير، قابل شستشو، تميز و داراي شيب كافي به سمت مسير فاضلاب باشد تا از تجمع آب در كف انبار جلوگيري شود.


4 – 3 – 4- سقف - بايد مقاوم، قابل تميز كردن و به گونه اي باشد که از تجمع گرد و خاك و لانه گزيني حشرات و پرندگان جلوگيري کند. - پوشش سقف بايد به نحوي در نظر گرفته شود كه در مقابل عوامل جوي پايدار باشد و مانع از تبادل حرارت و نفوذ رطوبت گردد. - فاصله و فضاي باز بين ديوارها با سقف وجود نداشته باشد.


4 – 3- 5- پنجره ها - كليه پنجره ها بايد داراي اندازه مناسب، قابل شستشو و نظافت بوده و به گونه اي طراحي شود كه از ورود گرد و غبار، آلودگي، حشرات و جانوران موذي به داخل انبار ممانعت نمايد. - شيشه پنجره ها بايد فاقد شکستگي بوده و پنجره هاي باز شو مجهز به توري مناسب باشند.


4 – 4 تجهيزات


4 – 4 – 1 تهويه در كليه انبارها ي مواد اوليه و محصول نهايي وجود تهويه با توري مناسب و سيستم سرمايشي و گرمايشي متناسب با نوع اقلام و شرايط آب و هوايي منطقه ضروري است. قدرت هواکش ها بايد طوري انتخاب شود که در مدت 1 – 2 ساعت بتواند هواي داخل انبار را تخليه نمايد. با توجه به شرايط دمايي نگهداري مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي انبار ها به دو دسته تقسيم مي شوند. انبار خنک که دماي آن مي بايست بين 8 – 15 درجه سانتي گراد باشد و انبار معمولي که دماي آن بسته به نوع کالا بايستي بين 15 – 30 درجه سانتي گراد باشد.


4 – 4 – 2 دماسنج و رطوبت سنج وجود دستگاه دماسنج و رطوبت سنج و ثبت تغييرات دما و رطوبت در انبار هاي مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي ضروري است.


4 – 4 – 3 -تجهيزات جابه جايي و انتقال کالا انبار بايد اراي سيستم نقل و انتقال و جابجايي مناسب از جمله نوار نقاله، بالا برنده، و ساير تجهيزات مورد نياز و از جنس مقاوم و قابل شستشو باشد و شرايط آن به هنگام حمل و نقل کالا، به گونه اي باشد که هيچ گونه آسيبي به مواد وارد نشود و تجهيزات حمل و نقل از سطح نظافت قابل قبولي برخوردار بوده به صورتي که موجب آلودگي مواد غذايي، آشاميدني و آرايشي و بهداشتي و مواد اوليه نشود.


4 – 4 – 4- تجهيزات ايمني و اطفاء حريق - انبارها بايد، مجهز به زنگ خطر، كپسول اطفاء حريق با زمان شارژ معتبر و تجهيزات ايمني باشند و در صورت نياز بايد مجهز به سيستم هاي خودكار اطفاء حريق، دستگاه كاليبره كنترل و ثبت دما و دستگاه كاليبره كنترل و ثبت رطوبت باشند. - علائم و تابلوهاي راهنماي هشدار دهنده بهداشتي و نکات ايمني در محل هاي مناسب نصب شوند. - وجود جعبه کمکهاي اوليه در محل انبار ضروري است.


4 – 5 چيدمان - چيدمان كالا در انبار بايد برروي پالت (فلزي، ضد زنگ و يا پلاستيكي با ارتفاع حداقل 14 سانتي متر از سطح زمين )باشد. و نحوه چيدن مواد در انبار بايد مرتب بوده و رعايت حداقل 50 سانتي متر فاصله از ديوارها و 60 سانتي متر بين رديفها شده باشد. - كليه قفسه ها بايد از جنس مقاوم و قابل شستشو باشند. - اقلامي که تاثيرات سوء بر يکديگر دارند در مجاورت يکديگر نبايد نگهداري شوند. - هر محصول بايد با رمز و كد خاصي انبار شود كه معمولا معرف زمان ورود به انبار و تاريخ توليد محصول باشد تا به ترتيب زمان ورود و تاريخ انقضا خارج شوند (سيستم FEFO وFIFO) و محصولات موجود در انبار قابل رديابي باشند. - نگهداري كليه مواد اوليه ومحصول نهايي در انبار مي بايست مطابق با شرايط قيد شده از طرف واحد توليد كننده آن باشد. - وجود مکان مناسب جهت نگهداري کالاهاي ضايعاتي و مرجوعي ضروري است. تذکر مهم: محصولات فاقد مجوز هاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي نبايد در انبار نگهداري شوند.


6-4 كنترل حشرات، جوندگان موذي، پرندگان وحيوانات مزاحم - حفظ و نگهداري مطلوب شرايط بهداشتي محل انبار، اجتناب از آلوده كردن و دفع مواد زائد در جلوگيري از هر گونه آلودگي بسيار اهميت دارد. - برنامه موثر و مداوم براي كنترل حشرات، پرندگان، جوندگان و يا كرم ها در محل انبار بايد تنظيم و بطور منظم به مورد اجرا گذارده شود. - محل انبار ومحيط اطراف بايد بطور مداوم از نظر وجود آلودگي ناشي از حشرات، پرندگان، جوندگان و كرم ها توسط افراد آموزش ديده و با برنامه ريزي مناسب مورد بازبيني قرار گيرند. - درصورت وجودآلودگي، اقدامات ريشه كني بايد انجام گردد. هر گونه عمليات كنترل از قبيل استفاده از روش هاي شيميايي، فيزيكي و بيولوژيكي بايد با برنامه ريزي مشخص و زمان بندي شده و فقط تحت نظارت افرادي كه اطلاعات كافي از مخاطرات ناشي از استفاده از آن مواد براي سلامتي انسان دارند انجام گيرد. يادآوري : هر گونه عمليات ضد عفوني و مبارزه عليه حشرات، جوندگان موذي، پرندگان و حيوانات مزاحم بايد در مواقعي انجام گيرد كه انبار خالي است. - روش كنترل جانوران موذي و حيوانات مزاحم بايد مستند شده ومسئول كنترل آن مشخص باشد. - از نگهداري حيوانات خانگي در انبار خودداري گردد.


4 - 7- شرايط فني و بهداشتي قسمتهاي رفاهي


4 – 7 -1 -بخش تعويض لباس - در انبار بايد اطاقي با وسعت كافي جهت رختكن و به ازاء هر كارگر يك كمد قفل دار وجود داشته باشد. - در انبارهايي كه خانمها نيز كار مي كنند، بايد رختكن و سرويسهاي جداگانه اي براي آنان در نظر گرفته شود.


4 – 7 – 2- سرويسهاي بهداشتي ( توالت و دستشويي ) - بايد براي كارگران زن و مرد دستشويي و توالت مجزا به تعداد مورد نياز وجود داشته باشد. - در و ديوار بايد قابل شستشو باشد، سقف صاف بوده و كف از مواد غير قابل نفوذ ساخته شود، به طوري كه به آساني قابل تميز كردن باشد. - در ورودي محوطه توالتها بايد بدون دخالت دست بسته شود و در برابر نفوذ حشرات حفاظت شود، وجود مخزن شستشو ( فلاش تانك ) ضروري است. - بر روي درب توالتها نصب تابلويبعد از استفاده از توالت دستهاي خود را با صابون مايع يا مواد شوينده مناسب بشوئيد“، ضروري است. - توالتها بايد در محلي باشند كه آلودگي در محيط به حداقل برسد و نبايد در توالت به سمت انبار ها باز شود. - پنجره توالت مشرف به فضاي آزاد و داراي توري باشد. - توالت داراي هواكش مكانيكي متناسب با حجم آن باشد. - داراي سطل زباله دردار پدالي باشد. - در كنار دستشويي ها بايد مواد شوينده وجود داشته باشد.


4 – 7 – 3 اصول بهداشت فردي كاركنان -كليه كاركنان بايد داراي كارت بهداشتي معتبر باشند. - كليه كارگران بايد داراي لباس مناسب و تميز و بهداشت و نظافت فردي را كاملا رعايت نمايند. - استعمال دخانيات در انبار ممنوع است

ارسال مقاله توسط:آقای ناصرپور